ایران به رویای تبدیل شدن به هاب گازی منطقه نزدیک شد
به گزارش ام آی جی تی، چندین سال است که ایران بعنوان دومین دارنده منابع گازی دنیا برنامه تبدیل شدن به هاب گازی منطقه را دارد، هرچند در سالهای اخیر این برنامه فراز و نشیب های گوناگونی را پشت سر گذاشت اما حالا با استارت واردات گاز از ترکمنستان به این رویا نزدیک شده است.
به گزارش ام آی جی تی به نقل از ایسنا، با آغاز دولت سیزدهم، سوآپ گاز طی قراردادی با جمهوری آذربایجان با حجم سالانه ۱.۵ تا ۲ میلیارد مترمکعب آغاز و با توافق طرف ها یک سال پیش حجم سوآپ گاز حدود دو برابر شد. به تازگی وزیر نفت اعلام نمود که بزودی قرارداد واردات گاز ایران از ترکمنستان امضا می شود که بر مبنای آن ایران از همین ماه (خرداد) واردات گاز را آغاز می نماییم. ترکمنستان چهارمین کشور دارنده منابع گازی جهان است و ایران هم ظرفیت دریافت روزانه ۴۰ تا ۵۰ میلیون مترمکعب گاز را به منظور واردات و انتقال در مرزهای خود دارد، ازاین رو بنا داریم سهم تجارت گازی (سوآپ، ترانزیت، خرید و فروش) خود در منطقه را افزایش دهیم، این مورد می تواند برای هر دو کشور مزایای زیادی به همراه داشته باشد.
بدهی گازی ۱.۶ میلیارد دلاری دولت قبل به ترکمنستان تسویه شد
به نقل از ایشان، الان اصل بدهی یک میلیارد و ۶۵۰ میلیون دلاری که در ارتباط با دولت گذشته بوده است از جانب دولت سیزدهم با مشارکت بانک مرکزی ایران به صورت کامل پرداخت گردید. این مورد یکی از اصلی ترین محورهای بین دو کشور در حوزه انرژی بود. واردات گاز از ترکمنستان شاهد تقویت فشار شبکه گازی در شمال شرق کشور خواهیم بود، در مذاکرات خود با طرف ترکمنستانی در زمینه توسعه میدان های نفت و گاز و صدور خدمات فنی و مهندسی مذاکرات مطلوبی داشتیم که اسناد این تفاهم ها در حضور رؤسای جمهوری دو کشور به امضا رسید.
این قرارداد هم از جهت استراتژیک و تبدیل ایران به هاب گاز منطقه مهم می باشد، چونکه هم از جهت پایداری شبکه گاز شمال شرق کشور و هم از جهت اقتصادی و زیست محیطی مزایا دارد، هر متر مکعب گازی که وارد می شود، یک لیتر گازوییل یا نفت کوره را برای صادرات آزاد می کند که با عنایت به اختلاف قیمت سوخت مایع و گاز بشدت به نفع کشور است.
از نظر زیست محیطی هم این مورد سبب می شود گازوییل و مازوت کمتری در نیروگاه ها و صنایع سوزانده و آلودگی هوای کمتری ایجاد شود، علاوه بر این ما گاز را از ترکمنستان ارزان خریداری می نماییم و گران تر به ترکیه و عراق و بقیه بازارهای هدف به فروش می رسانیم کما این که سال قبل هم میزان صادرات گاز کشور ۱۳ درصد افزایش پیدا کرد، در نهایت هم کشور هزینه کمتری برای انتقال گاز و سوخت مایع از جنوب و جنوب غرب به شمال و شمال شرق کشور پرداخت می کند.
نگاهی به رابطه گازی ایران و ترکمنستان
به منظور تأمین بخشی از گاز طبیعی مورد نیاز مناطق شمالی و شمال شرق کشور، در سالهای گذشته ایران بخصوص در فصول سرد سال، روزانه ۲۳ تا ۳۰ میلیون مترمکعب در روز از ترکمنستان وارد می کرد و بدین ترتیب، حدودا هر سال کمتر از ۵ درصد از نیاز خویش را از این طریق تأمین کرده است. واردات گاز از ترکمنستان از دو طریق صورت می گیرد. نخست خط لوله گاز وارداتی ۲۰۰ کیلومتری کردبچه- کردکوی که در سال ۱۳۷۶ به بهره برداری رسید و از این خط، قابلیت واردات سالانه ۶ تا ۸ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی وجود داردو دومین خط لوله گاز وارداتی خط لوله دولت آباد-سرخس–خانگیرانبهطول۳۰کیلومتراست که ظرفیت سالانه آن ۱۲ میلیارد متر مکعب است.
بیشینه واردات گاز طبیعی از کشور ترکمنستان در سال ۲۰۱۱ معادل ۳۲.۴ میلیون متر مکعب در روز بوده، طی ۱۵ سال قبل به صورت متوسط ۱۵.۳ میلیون متر مکعب گاز طبیعی از کشور ترکمنستان وارد ایران شده است. با این وجود مشکلات تحریمی سبب کاهش واردات گاز طبیعی ایران از ترکمنستان شد. ترکمنستان تمام صادرات گاز خود به ایران را از اول ژانویه ۲۰۱۷ به علت اختلاف پرداخت دلاری متوقف کرد و در نهایت یک دادگاه داوری بینالمللی در سال ۲۰۲۰ به نفع ترکمنستان رای داد.
البته از همان زمان ایران تلاشهای فراوانی را برای حل و فصل مبحث شروع کرد. رئیس جمهور وقت ایران در اواخر مارس ۲۰۱۸ به عشق آباد سفر کرد و بر اساس گزارش ها، با همتای ترکمن خود برای انجام قراردادهای سوآپ گاز ترکمنستان از راه ایران، احتمالا به ارمنستان و آذربایجان، گفتگو نمود. در جولای ۲۰۲۰، دیوان داوری بین المللی حکم داد که شرکت ملی گاز ایران باید نزدیک به ۲ میلیارد دلار را برای گازی که از ترکمنستان از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۳ عرضه نموده بود، به ترکمن گاز بپردازد.
دراین میان با روی کار آمدن دولت سیزدهم در ایران و سفر آیت الله رییسی به ترکمنستان این تلاش ها سرعت گرفت و در اکتبر ۲۰۲۱، گزارش شد که مذاکرات برنامه ریزی شده ای برای حل مناقشه و از سرگیری عرضه گاز انجام گرفته است. در شروع سال ۲۰۲۲، قرارداد جدید سوآپ تا سقف ۲ میلیارد مترمکعب در سال بین دو کشور، به ترکمنستان اجازه می دهد تا گاز خویش را از راه سوآپ با ایران به آذربایجان بفروشد و بدین سان چشم انداز جدیدی برای همکاریهای بیشتر بین دو طرف بوجود آمد.
در واقع با فعال شدن دیپلماسی انرژی در دولت سیزدهم، قفل چند ساله مبادله گازی شکست و از آغاز سال ۲۰۲۲ سوآپ گاز طبیعی به مقصد کشورآذربایجان شروع شد. حجم سوآپ گاز طبیعی در سال ۲۰۲۲ حدود ۵.۱ میلیارد متر مکعب بود که در سال ۲۰۲۳ حجم سوآپ تا حدود ۹.۲ میلیارد متر مکعب افزایش پیدا کرد. در شرایط کنونی دو نقطه تحویل بین دو کشور برای تحویل گاز تعیین و مجموعا توانایی انتقال حدود ۵۰ میلیون مترمکعب در روز را بین دو کشور مهیا است.
ضمنا هم اکنون، از هر دو ایستگاه مجموعا در حدود ۸ میلیون مترمکعب به کشور آذربایجان سوآپ گاز صورت می گیرد. همینطور هم اکنون مذاکرات جهت توسعه همکاری در زمینه های مختلف همچون صدور خدمات فنی و مهندسی و تأمین کالا و تجهیزات مورد نیاز طرف ترکمن در حال انجام می باشد.
مزایای تعاملات گازی بین ۲ کشور ایران و ترکمنستان
این مورد باعث بهبود و گسترش روابط سیاسی، اقتصادی و تجاری بین دو کشور ایران و ترکمنستان در نتیجه دیپلماسی فعال، پیشگیری از حذف ایران از تعاملات و مبادلات انرژی منطقه، کمک به تبدیل شدن کشور به هاب انرژی، بهبود سهم ایران در تجارت جهانی گاز طبیعی، افزایش پایداری شبکه گاز در نواحی شمال شرقی کشور، تأمین پایداری سوخت نیروگاهها و صنایع توسط استانهای شمال شرق کشور و کاهش هزینه انتقال گاز با پیشگیری از انتقال گاز از نواحی جنوبی کشور به نواحی شمال و شمال شرقی کشور می شود.
ترکمنستان بعنوان یکی از دارنده های بزرگ گاز دنیا در سالهای آینده با مازاد تولید گاز به علت رشد کمتر مصرف نسبت به تولید رو به رو خواهد بود. به علت موقعیت جغرافیایی و عدم امکان اتصال به بازارهای مهم گاز دنیا اصلی ترین مشتری گاز ترکمنستان کشور چین است. با این وجود مقامات ترکمنستان علاقه فراوانی به گسترش تجارت گاز با ایران و روسیه دارند با این وجود به علت تحریم های غرب ضد روسیه سطح خرید گاز این کشور بسیار محدود خواهد بود. ازاین رو ایران می تواند بعنوان یکی از مشتریان اصلی گاز ترکمنستان باشد.
حل و فصل اختلافات دو کشور در مورد بدهی گازی ایران به ترکمنستان سر فصل جدیدی از روابط دو کشور در حوزه گاز است و میتوان اهدافی را از انعقاد یک قرارداد احتمالی در مورد خرید گاز بین ایران و ترکمنستان متصور بود. به منظور تبدیل شدن ایران به قطب (هاب) انرژی منطقه، یکی از راهبردهای اصلی کشور بایستی واردات حداکثری گاز از ترکمنستان باشد. با عنایت به همسایگی ایران و ترکمنستان، زمینه های مشترک تاریخی - فرهنگی و راهبرد تنوع سبد صادراتی ترکمنستان، تجارت گاز در تحکیم روابط میان دو کشور حائز اهمیت می باشد.
مطابق قراردادهای دو کشور و همینطور زیرساخت خطوط لوله موجود، این کشور می تواند سالیانه بین ۲۰-۱۵ میلیارد مترمکعب گاز به ایران صادر کند، اما به علل مشکلات مختلف ازجمله چالش های بین المللی و ناهماهنگی ها میان مقامات تصمیم گیر در صنعت نفت کشور، در کنار مسائل بانکی، ایران هم اکنون نتوانسته از ترکمنستان واردات گاز داشته باشد. اقدامات اخیر وزارت نفت به منظور سواپ گاز ترکمنستان به آذربایجان پارسال و توافق برای دو برابر کردن حجم این قرارداد سواپ در سالجاری، افق هایی را برای توسعه همکاری مجدد با ترکمنستان گشوده است.
علاوه بر این، ایران ظرفیت بالایی برای صادرات فرآورده به چین در اختیار دارد. پالایشگاه های ترکمنستان اغلب قدیمی و فاقد توان کافی برای تأمین نیازهای ترکمنستان هستند. بر طبق آمارهای مجودی توان پالایشی ترکمنستان ۲۰۵ هزار بشکه و نیاز این کشور به فرآورده ها ۲۷۳ هزار بشکه در روز خواهد بود. ازاین رو تبادل فرآورده و گاز هم فرصت دیگری است که می تواند در تبادلات ایران و ترکمنستان مورد توجه قرار بگیرد.
پیشنهادهای عمده درمورد تعاملات انرژی با ترکمنستان شامل واردات حداکثری گاز ترکمنستان، ترانزیت و سواپ فراورده های نفتی و پتروشیمی و استفاده از مشارکت بخش خصوصی بخصوص در حوزه محصولات پتروشیمی ترکمنستان، ایجاد اتاق تسویه دوجانبه بین دو کشور به منظور مصون سازی تبادلات مالی از تحریم، صدور خدمات فنی و مهندسی در حوزه های مختلف همچون توسعه میادین نفت و گاز و پروژه های عمرانی می شود.
در مورد پیشنهاد واردات حداکثری گاز باید گفت ترکمنستان تا سال ۲۰۳۰، ۴۷ میلیارد متر مکعب ظرفیت مازاد برای صادرات گاز خواهد داشت. پیشنهاد می شود ایران در گام اول (میان مدت)، ظرفیت واردات به میزان ۲۰-۱۵ میلیارد مترمکعب را فعال کند و همینطور واردات گاز روسیه از مسیر ترکمنستان را با توسعه زیرساخت خط لوله جدید در دستور کار قرار دهد. در گام دوم (بلندمدت) هم ایران بایستی با حضور در توسعه میادین گازی ترکمنستان، همانند چین، راهبرد توسعه میدان و خرید گاز از ترکمنستان را دنبال کند و بر ظرفیت وارداتی خود بیفزاید.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب