در گفتگو با مهر تشریح شد؛
آخرین وضعیت چالش كم آبی در كشور، دنبال مقصر نیستیم مردم كمك كنند
ام آی جی تی: مدیرعامل مدیریت منابع آب اظهار داشت: امسال در حوضه آبریز خلیج فارس و دریای عمان میزان بارندگی ۵۴ درصد و در حوضه فلات مركزی ۵۲ درصد كاهش نسبت به میانگین بارش را تجربه كردیم.
به گزارش ام آی جی تی به نقل از مهر، پیش بینی كارشناسان نشان داده است با نزدیك شدن به روزهای گرم سال بطور قطع چالش آب بیش از هر زمان دیگری حس می گردد. چالشی كه سنگینی سایه آن را علاوه بر تامین آب شرب، بر حوزه تولید برق از نیروگاه های برقآبی می توان حس كرد. ازاین رو در سال آبی ۹۶-۹۷ كه به قول مسئولین سخت ترین و كم آب ترین سال آبی كشور طی سالهای گذشته است، علاوه بر چالش در بخش تامین آب شاهد فشار مضاعف بر نیروگاه های حرارتی هستیم. ازاین رو مسئله آب اهمیت دو چندان می یابد. در همین راستا روزهای پایانی سال ۹۶ كارگروهی تحت عنوان، سازگاری با كم آبی با حضور وزرای نیرو، صنعت، جهاد كشاورزی و كشور تشكیل شد. هدف این كارگروه عرضه راهكارهای منطقه ای (استانی) مناسب هر اقلیم آب و هوایی است تا با استفاده از این راهكارها میزان سازگاری با این چالش به حداكثر برسد. البته مسئولین حوزه تامین و مصرف عمده آب كه وزارت جهادكشاورزی و صنعت، معدن و تجارت ر ا در بر می گیرد در حالی سال آبی ۹۶-۹۷ را سخت ترین سال آبی می دانند و اقلیم خشك ایران را مسئله ای قدیمی عنوان می كنند كه انتظار می رود با مدیریت مصرف و البته راهكارهای جدید، برای عبور از چالش امسال كم آبی برنامه ریزی های لازم را در بخش خود انجام دهند. در همین ارتباط و برای اطلاع از آخرین وضعیت چالش كم آبی گفتگویی داشتیم با محمدحاج رسولی ها، مدیرعامل شركت مدیریت منابع آب ایران كه در ادامه می خوانید:
در ابتدا شرحی از وضعیت منابع آبی كشور مطرح كنید تا با ترسیم دقیق تر به بررسی چالش آبی كشور بپردازیم.
نخست باید در نظر داشت كه محدودیت تامین منابع آبی كشور وجود دارد، اما نباید همواره ذهن خویش را معطوف به تامین و خلق منابع جدید نماییم و در عین حال باید مدیریت مصرف را هم مد نظر داشت. كشور ما در دوران خشكسالی به سر می برد، شرایطی كه تصور می كردیم بین ۷ تا ۸ سال به طول بی انجامد، اما امسال یازدهمین سال متوالی خشكسالی را پشت سر می گذاریم.
خشك و كم آب بودن اقلیم ایران مقوله تازه ای نیست، اما اولین بار چه زمانی چالش كم آبی كلید خورد؟
خشكسالی اولین بار در سال ۸۶ رخ نمود و در آن سال اولین كاهش بارندگی كل كشور به میزان كمتر از میانگین را تجربه كردیم. این در شرایطی است كه پی به دنبال بودن این سال ها بدون وجود ترسالی بین آن وضعیت را سخت تر می كند. به نحوی كه كم آبی در سال آبی ۹۶-۹۷ طی ۵۰ سال قبل بی سابقه بوده است. بدین سان كه میزان بارندگی كل كشور تا آخر روز ۲۹ فروردین سال جاری رقم ۱۲۰ میلی متر رابه خود اختصاص می دهد در حالیكه این میزان برای مدت مشابه سال قبل ۲۱۰ میلی متر بوده است كه نشان از كاهش ۴۹ درصدی دارد. متوسط دراز مدت بارندگی هم ۲۰۸ میلی متر بوده است كه ۴۳ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل كاهش را تجربه نمود.
تعرفه آب برای واحدهای صنعتی ۷۰۰ تومان و برای بخش كشاورزی ۲۰ تا ۳۰ تومان است، اما به هیچ عنوان این مورد كه اولویت وزارت نیرو فروش آب به حوزه صنعت به علت تعرفه بالاتر است صحیح نیست
هفته گذشته شاهد بارش های پراكنده ای در سطح كشور بودیم، میزان تامین كنندگی این بارندگی ها چه میزان بود؟ میزان بارندگی هر حوضه را می فرمایید؟
بارش های هفته گذشته حدودا در كل كشور فراگیر بود و میزان ۱۳ میلی متر به بارندگی كشور اضافه كرد و رقم كل بارندگی كشور را به ۱۲۰ میلی متر رساند. در حوضه آبریز خلیج فارس و دریای عمان میزان بارندگی ۵۴ درصد و در حوضه فلات مركزی ۵۲ درصد كاهش نسبت به میانگین بارش را تجربه كردیم. این در حالی اسن كه عمده جمعیت كشور در این دو منطقه ساكن هستند.
وضعیت ورودی آب به سدها چطور بوده است؟
به صورت طبیعی زمانی كه بارندگی در كشور كاسته می شود میزان ورودی آب به سدهای كشور هم كاسته می شود. بدین سان كل ورودی آب به سدهای كشور ۱۴ میلیارد و ۶۰۰ میلیون مترمكعب بود، در حالیكه سال قبل این ورودی رقم ۲۵ و نیم میلیارد مترمكعب را به خود اختصاص داده بود. یعنی شاهد ۴۳ درصد كاهش ورودی به مخازن كشور بودیم در حالیكه حجم آب مخازن ۲۳ میلیارد و ۹۳۰ میلیون است كه سال قبل ۳۱ میلیارد و ۷۱۰ میلیون مترمكعب بوده است. بدین سان می توان گفت حجم مخازن ما نسبت به سال قبل ۲۵ درصد كمتر است.
گستردگی این شرایط بارندگی به چه نحوی است؟ به نظر می رسد همه استان های كشور را تحت تاثیر قرار داده باشد.
این كاهش بارندگی و ورودی آب به مخازن سدها در استان های مختلف تاثیرات متفاوتی دارد. به لحاظ مقایسه با سال قبل سه استان آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، كردستان و تا حدی گلستان وضعیت مناسبی داشته اند. اما سایر استان ها شرایط بحرانی را تجربه در بخش بارندگی تجربه كردند. به نحوی كه میزان بارندگی در استان سیستان و بلوچستان نسبت به سال قبل ۷۶ درصد، كرمان ۷۶ درصد، فارس ۷۱ درصد، هرمزگان ۸۰ درصد، اصفهان ۵۵ درصد، بوشهر ۶۴ درصد، خراسان رضوی ۴۶.۹ درصد، چهارمحال و بختیاری ۵۵ درصد و مركزی ۵۰ درصد كاهش یافته است. این در شرایطی است كه دربعضی سدها شرایط سختی است مثل سد میناب و شمو در استان هرمزگان كه امسال نسبت به گذشته اصلا ورودی آب نداشتند. سد های استان فارس كاهش ۷۳ درصدی ورودی داشته است و سد زاینده رود كه ۵ میلیون نفر را تحت پوشش آبرسانی خود دارد ۶۶ درصد كاهش ورودی را تجربه كرده است. در همین حال ورودی آب به سد گلپایگان و سایر سدهایی كه تامین آب قم و استان مركزی را بر عهده دارند ۶۵ درصد كاهش داشته است. از سویی دیگر در چاه نیمه های سیستان و بلوچستان در سال قبل ۳۲۹ میلیون مترمكعب ورودی داشتیم كه امسال به ۳ میلیون مترمكعب آب كاهش یافته است.
میزان بارندگی در استان سیستان و بلوچستان نسبت به سال قبل ۷۶ درصد، كرمان ۷۶ درصد، فارس ۷۱ درصد، هرمزگان ۸۰ درصد، اصفهان ۵۵ درصد، بوشهر ۶۴ درصد، خراسان رضوی ۴۶.۹ درصد، چهارمحال و بختیاری ۵۵ درصد و مركزی ۵۰ درصد كاهش یافته استبرای مدیریت این شرایط باید چه كرد؟
این اطلاعات نشان داده است كه مردم باید مراقب باشند و كمك كنند. اما باید برنامه داشت. در وهله نخست باید بحث جدی مسئله آب را به صورت یكپارچه بررسی و حل نماییم. نقطه ضعف این سال ها عدم ورود یكپارچه به مبحث آب بوده است. سال قبل كارگروهی با حضور وزرای نیرو، صنعت، معدن و تجارت، جهاد كشاورزی و وزیر كشور برای سازگاری با كم آبی تشكیل شد كه در آن اقدامات كوتاه مدت میان مدت و دراز مدت را بررسی نموده و اعمال می نماییم. سعی كردیم در این كارگروه اختلاف نظرات در زمینه توزیع آب را كنار بگذاریم. علت حضور وزیر كشور در این كارگروه استفاده از پتانسیل استانداری ها كشور است تا اطلاعات و راهكار های هر استان به صورت مجزا و متناسب با شرایط آن استان مطرح و بررسی شود. بدین سان از شكل گیری یك نهاد جدید مجزا جلوگیری شد.
برای مقابله با چالش آب چه اقداماتی انجام شده است؟
به هر حال حقیقت این است كه نتوانستیم بعد از گذشت ۴۰ سال از انقلاب اسلامی طرح آمایش سرزمینی را تدوین نماییم. ازاین رو تصمیم گرفتیم تا هر استان متناسب با شرایط خود این طرح آمایش آب محور را تنظیم كند. البته در این بین به دنبال مقصر نیستیم و هدف این كارگروه تحت تاثیر قراردادن وظایف ذاتی وزارتخانه های مرتبط نیست. اما آنچه در این كارگروه به صورت اجبار معین شده است كاهش ۳۰ درصدی آب مصرفی فضاهای سبز است. اصلاح الگوی مصرف هم همچون مواردی است كه در دستور كار این كارگروه قراردارد. البته تابحال تنها دو جلسه آن تشكیل شده است.
درباره میزان مصرف آب صنعت و بخش كشاورزی بین وزارت نیرو و وزارت جهادكشاورزی اختلاف نظر وجود دارد؛ وزارت نیرو میزان مصرف ۹۰ درصد و جهادكشاورزی میزان مصرف ۶۵ درصد را قبول دارند، كدام رقم صحیح است؟ مقیاس مصرف چیست؟
این اختلاف نظرها را كنار گذاشته ایم. مهم ترین نكته این است كه بیشترین مصرف آب برای كشاورزی است. البته هر نوع مصرفی را با محدودیت ها و خصوصیت های خود باید بسنجیم. اگر گفته می گردد میزان مصرف آب شرب رقم بالایی نیست به معنای بی اهمیت بودن آن نیست. چون كه هزینه تولید هر نوع آب متفاوت می باشد. به صورت مثال اگر یك واحد میزان مصرف آب شرب افزایش یابد هزینه تولید آن با تولید آب كشاورزی یكسان نیست. در حوزه كشاورزی ریسك پذیری هم پایین تر است به این معنا كه در صورت كاهش آب كشاورزی می توان از طرق دیگر این كمبود را هر چند با سختی جایگزین كرد اما در ارتباط با آب آشامیدنی چنین روندی صادق نیستند. می توان به یك واحد عمرانی یكسال آب تخصیص نداد. اما به هر حال باید در همه زمینه ها كار كرد. در كشاورزی باید بهره وری آب را افزایش دهیم. در این میان باید دقت داشت كه میزان تحویل آب ما به كشاورزی تا مصرف متفاوت می باشد كه ممكن است رقمی كه جهادكشاورزی اعلام می كند مربوط به بخش تحویل نهایی و مصرف خود زمین كشاورزی است.
طبق گفته معاون آب و خاك وزارت جهادكشاورزی ۳۵۰ هزار حلقه چاه غیر مجاز در كشور وجود دارد كه مسوولیت برخورد با آن ها مستقیما متوجه شركت شماست، چرا اقدامی انجام نمی شود؟
طبق آخرین آمار ما میزان چاه های غیر مجاز كشور حدود ۳۲۰ هزارتا است كه البته با رقم ۳۵۰ هزار تفاوت چندانی ندارد. اما باید در نظر داشت كه در كشور عمده فشار حوزه اشتغال بر دوش آب است. برای اشتغالزایی فعالیت هایی باید انجام می گرفته كه نشده است. چرا باید سهم حوزه صنعت در تولید اشتغال رقم قابل توجهی نباشد؟ در بخش گردشگری قدرتمند عمل نكردیم. بیشترین اشتغالزایی در حوزه خدمات بوده است. كه بیشترین خدمات هم در بخش كشاورزی وجود دارد ازاین رو ملاحظات معیشتی و شغلی در بعضی موارد محدودیت هایی را برای ساماندهی چاه های غیرمجاز بوجود آورده است. البته در این زمینه پیگیری های لازم را انجام داده و می دهیم. اگر منابع سرمایه گذاری را برای تحول در حوزه كشاورزی در اختیار داشتیم می توانستیم شاهد تحولات عظیمی در زمینه مصرف آب باشیم. البته اجرایی شدن این امر از بخش جذب سرمایه تا عمل كردن به آن و فروش و صادرات آن یك زنجیره را به خود اختصاص می دهد. حل چالش آب ۶ ماهه ممكن نیست و باید استان به استان بررسی و حل شود تا شرایط كشور را به حالت پایدار برسانیم.
ملاحظات معیشتی و شغلی در بعضی موارد محدودیت هایی را برای ساماندهی چاه های غیرمجاز بوجود آورده است. البته در این زمینه پیگیری های لازم را انجام داده و می دهیمبرخی كارشناسان معتقدند وزارت نیرو تخصیص آب به صنعت را نسبت به كشاورزی به علت بالا بودن تعرفه صنعتی ترجیح می دهد، این گفته را تایید می كنید؟ هم اكنون نرخ تعرفه صنعتی و كشاورزی چگونه است؟
تعرفه آب برای واحدهای صنعتی ۷۰۰ و برای بخش كشاورزی ۲۰ تا ۳۰ تومان است، اما به هیچ عنوان این مورد كه اولویت وزارت نیرو فروش آب به حوزه صنعت به علت تعرفه بالاتر است صحیح نیست. اما اینكه صنعت را به كشاورزی ترجیح می دهیم یك استراتژی به حساب می آید. چون كه طبق گفته محمدرضا نعمت زاده، وزیر سابق صنعت می توان با هر یك لیتر آب در ثانیه ۴۵ شغل تولید كرد. گفتنی است در اصفهان كه به تازگی شاهد تنش های آبی در آن بودیم حجم آبی كه به صنعت اختصاص می یابد رقم خیلی محدودی است. اما هر حوزه ای جایگاه خویش را دارد. در دوره ای از كشور تصمیماتی در باره آب گرفته شد كه در تر سالی و وفور نعمت قرار داشتیم و جمعیت به این میزان نبود. این قصور در تصمیم گیری را در آن برهه زمانی نمی توان نادیده گرفت.
مقوله انتقال بین حوضه ای آب هم همچون مواردی است كه منتقدان زیادی دارد، چقدر با این راهكار برای حل چالش آبی موافق هستید؟
انتقال آب بین حوضه ای از اصل نباید زیر سوال برود. اما به صورت كلی در شرایطی كه منطقه ای دچار چالش آبی می گردد همواره بجای اینكه سراغ بخش دشوار این چالش یعنی مدیریت مصرف رفته و به صورت مستقیم با مصرف كنندگان درگیر شویم اقدام به تامین و تعریف منابع آبی جدید كرده ایم.
با شیرین سازی آب دریا چطور؟ موافق هستید؟ چرا تابحال به این حوزه تامین منابع آب ورود نكردیم؟
شیرین سازی آب دریا امر خوبی است و كسی مخالف آن نیست اما تامین هزینه تولید آن دشوار است. اگر تابحال برای تامین آب مورد نیاز منطقه دریای عمان و خلیج فارس از آب دریا استفاده نكرده ایم قصور و كوتاهی بوده است. البته هزینه های بالا و انحصاری بودن فناوری مورد نیاز آن هم بی تاثیر نبوده است. قیمت آب تحویلی با استفاده از آب شیرین كن هم رقم بالایی است. اگر تعرفه آب واقعی شود می توان درباره تنوع در تامین منابع آب هم تصمیم گیری كرد. اما نمی توان آب ارزان را از هر طریقی تولید و تامین كرد. تا چند ماه آینده یك واحد آب شیرین كن برای بندرعباس احداث می گردد. اما نباید انتقال آب را اولویت قرار دهیم. از سویی دیگر نباید حق النظاره آب زیر زمینی را صفر قرار دهیم.
در آخر چه راهكاری را برای كمك به عبور از چالش آبی امسال پیشنهاد می دهید؟
اولین اولویت تامین آب شرب است. استان اصفهان و سیستان و بلوچستان برنامه پیشنهادی خود در این زمینه را تقدیم كارگروه سازگاری با چالش آب كرده اند. از طرفی باید مناطقی را برای حفر چاه در نظر گرفته و اجاره چاه های كشاورزی از كشاورزان را مد نظر قرار دهیم. از حداقل جریان های سطحی حفاظت ویژه كرده و اگر می دانیم كه بخش های بعدی كشت محصولی از نظر تامین آب دچار مشكل می گردد از ادامه كاشت آن صرف نظر نماییم. كشت برنج در بخش های كم آب كشور نباید شكل بگیرد و در نهایت باید به منظور مدیریت مصرف اطلاع رسانی گسترده ای به مردم شود.نكته مهمی كه در این میان باید به آن توجه داشت آن است كه طی ۵ ساله اخیر هیچ پروژه ساخت سد جدیدی مطرح نشده و تنها طرح های باقی مانده از گذشته تكمیل و افتتاح شدند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب