استراتژی جزیره ای مسئولان برای حل بحران آب
سردرگمی برای حل ورشكستگی آب
ام آی جی تی: مروری بر وضعیت برداشت آب های زیرزمینی، مصرف ۱۱۰ درصدی آب های تجدیدپذیر، كم بارشی ۱۱ ساله، گسترش خشكسالی در ۹۷ درصد مساحت ایران، خشكی تالاب ها و دریاچه ها، بحران كمبود آب شرب در تعدادی از شهرهای كشور نمایانگر وضعیت بحرانی آب كشور است.
به گزارش ام آی جی تی به نقل از ایسنا، چندی قبل محمد مجابی - رئیس كمیته محیط زیست مجمع تشخیص مصلحت نظام - اعلام نمود كه میزان آب های سطحی ایران طی پنج سال قبل به زیر ۱۰۰ میلیاردمترمكعب رسیده است. او این وضعیت را ناشی از كمبود بارش ها دانست و در گفت وگو با ایسنا تصریح كرد: متوسط بارندگی ایران طی ۵۰ سال قبل از ۲۵۰ میلی متر به ۲۰۵ میلی متر كاهش یافته است همینطور متوسط دما طی ۱۵ سال قبل ۱.۱ درجه سلسیوس بیشتر شده است.
مقام اول ایران در مصرف آب های تجدیدپذیر
عیسی كلانتری هم كه سابقه وزارت در وزارتخانه جهاد كشاورزی دارد و طی یك سال قبل بعنوان رئیس سازمان حفاظت محیط زیست می كند، یكی از آن مدیرانی است كه طی سال های گذشته بارها در مورد بحران آب سخن گفته و در مورد مصرف بیش از اندازه آب های تجدیدپذیر و زیرزمینی اخطار داده است. وی در پاییز سال ۹۴ اعلام نمود كه بر مبنای پروتكل های سازمان ملل متحد حق داریم كه فقط از ۴۰ درصد آب های تجدیدپذیر استفاده نماییم اما هم اكنون ۸۶ درصد از آب های تجدیدپذیر كشور مورد بهره برداری قرار می گیرد یعنی ایران بالاترین مصرف كننده آب های تجدیدپذیر در جهان است.
جالب این است كه طی سه سال قبل با وجود آگاهی به مشكل كمبود آب، مسیر گذشته طی شده است و از ۸۶ درصد مصرف آب های تجدیدپذیر به ۱۱۰ درصد رسیده ایم. این مورد را كلانتری طی چند ماه گذشته، یعنی دقیقا در بازه ای كه بعنوان رئیس سازمان حفاظت محیط زیست كشور انتخاب شده است؛ اعلام نموده است.
به گفته او این كار به معنای خودكشی است.
خشكسالی های بلند مدت بلای جان ایران
این اعداد و ارقام با بررسی وضعیت خشكسالی كشور آن هم خشكسالی بلندمدت به صورت كامل قابل اثبات است. بر مبنای آخرین گفته های صادق ضیائیان - رئیس مركز ملی خشكسالی كشور - ۹۷ درصد مساحت ایران را خشكسالی بلند مدت و انباشته در برگرفته است و همین موضوع، وضعیت وخیم ذخیره آبی كشور را در مناطق مختلف نشان داده است.
بی توجهی به شرایط اقلیمی ایران؛ مهمترین دلیل پیشامد بحران آب
وضعیت وخیم آبی ایران را رئیس سازمان هواشناسی هم تایید می كند و با اشاره به اینكه در ۱۱ سال قبل بارش های كشور به بالای نرمال نرسیده است، به ایسنا می گوید: كمبود بارش پی درپی و افزایش ۱.۵ درجه ای دمای ایران نتایج روشن تغییر اقلیم است كه بحران آب ایران را تشدید كرده است البته بخشی از بحران آب، ریشه در توسعه ناپایدار دارد كه بیش از اندازه توان اقلیم منطقه بارگذاری شده است.
داود پرهیزكار كه بی توجهی به شرایط اقلیمی ایران را مهمترین دلیل پیشامد بحران آب در ایران می داند، تاكید می كند كه به جای مقابله یا مبارزه با اقلیم ایران، باید با آن سازگار شویم. باید قیول نماییم كه ایران یك كشور كم آب است و در منطقه ای خشك و نیمه خشك قرار گرفته است.
لازم به ذكر است سازمان هواشناسی كشور كه نمایندگی هیات بین الدولی تغییر اقلیم (IPCC) را برعهده دارد، مدت ها پیش زنگ تغییر اقلیم را در ایران به صدا درآورده و وقوع آن را در ایران اعلام نموده است. به همین علت رئیس سازمان هواشناسی با تاكید بر مستند بودن تغییر اقلیم رخ داده در ایران، می گوید: شواهد و اندازه گیری های صورت گرفته در سازمان هواشناسی طی ۵۰ سال گذشته، نشان داده است كه تغییر اقلیم در ایران رخ داده است و برای اثبات آن مدرك داریم.
استادان دانشگاه هم بحران آب ایران را قطعی می دانند. در همین زمینه علی مریدی - كارشناس مدیریت منابع آب و استاد دانشگاه شهید بهشتی - در گفت وگو با ایسنا تاكید می كند كه بحران آب در ایران قطعی است و این مورد با عدد و رقم قابل اثبات است. اگر نسبت میان «میزان مصرف آب» و «میزان آب موجود» را اندازه گیری نماییم و عدد به دست آمده از این شاخص بالای ۰.۴ باشد وارد تنش آبی می شویم و در صورتیكه بالای ۰.۹ باشد به مرحله بحران آب می رسیم. نكته تاسف بار اینكه در خیلی از مناطق كشور ما این عدد به نزدیك «یك» می رسد و حتی در شهرهایی مثل مشهد و اصفهان نسبت مصرف آب به میزان آب موجود از عدد یك هم بیشتر است. به صورت كلی در فلات مركزی ایران همچون استان های اصفهان، كرمان، یزد، سمنان و خراسان عمده برداشت ها از آب های زیرزمینی است.
آنگاه كه بحران آب به ورشكستگی تبدیل می گردد
مهدی میرزایی - استاد دانشگاه آزاد تهران مركز كه دكترای مدیریت منابع آب دارد - ضمن تایید وضعیت نگران كننده آب ایران معتقد است: ایران بحران آب ندارد بلكه ورشكستگی آبی دارد و مدیریت نكردن بحران آب، كشور را دچار ورشكستگی آبی كرده است. ورشكستگی آبی شرایطی است كه بحران را دیده، لمس كرده و آثار ناشی از آن را متحمل شده ایم اما هیچ وقت كاری برای حل آن انجام نداده ایم. ورشكستگی، موقعیتی پیچیده است كه در نتیجه بی توجهی به بحران تولید می گردد یعنی چرخه اقدامات اشتباه به قدری تكرار شده است كه دیگر امكان هیچ بهبودی وجود ندارد.
به گزارش ام آی جی تی به نقل از ایسنا، همان گونه كه گفته شد دولتمردان خود بارها بر كم آبی و خشكی مناطق مختلف كشور بخصوص مركز اعتراف كرده اند و برای جبران این محدودیت های آبی گسترده تصمیماتی مثل سدسازی، بارورسازی ابرها و حتی انتقال آب با استفاده از كانال گرفته اند. بطور قطع بُعد مهم در حل بحران آب بررسی علمی چنین طرح ها و پروژهایی است تا اثربخشی آنها از نگاه كارشناسان هم مورد تایید قرار گیرد. باورسازی ابرها ایده ای است كه حداقل در یك سال اخیر بارها از جانب وزارت نیرو بعنوان راهكار مهم برای جبران كم آبی استان های خشك مثل یزد مطرح گردیده است. جالب اینكه این طرح های پرهزینه به هیچ وجه مورد تایید سازمان هواشناسی كشور - كه بیشترین متخصصان آب و هواشناسی و اقلیم شناسی را دارد - قرار نگرفته است.
بارورسازی ابرها و انتقال آب، ایده های ژول ورنی است
به همین علت رئیس سازمان هواشناسی بارورسازی ابرها را ایده ژول ورنی می داند و به ایسنا می گوید: مطمئنا بارورسازی ابرها مشكل كم آبی را حل نمی نماید. ۷۰ سال از بارورسازی ابرها در جهان می گذرد و تحقیقات بسیاری در این زمینه انجام و انتشار یافته است و نتیجه این تحقیقات تاكید دارد كه باروری ابرها چاره رفع مشكل خشكسالی و كم آبی نیست ازاین رو كشورهایی كه در دنیا صاحب تكنولوژی بارورسازی ابرها هستند این شیوه را رها كرده و سراغ مدیریت منابع آب رفته اند.
افراد خواب نما طرح ندهند
پرهیزكار انتقال آب خزر به مناطق مركزی كشور و انتقال آب دریای عمان به كرمان به منظور تولید صنعت فولاد را دیگر ایده ژول ورنی دانسته و معتقد است: این ایده ها همگی تخیلی است. انتقال آب ها مثل همان ایده تمیز كردن هوای تهران با هواپیما است كه زمانی عده ای خواستند با هواپیمای سم پاش آب بپاشند و با این كار هوا را تمیز كنند؛ كاری كه سبب شد همه دنیا به ما بخندند. این ها همه ناشی از فكرهای بیمار است كه شب خواب نما و بامداد بلند می شوند و طرحی را بدون داشتن مبنای علمی اجرا می كنند.
آب قیمت گذاری شود
واقعیت آن است كه كارشناسان، باورسازی ابرها و انتقال آب را بعنوان راهكار دائمی حل بحران آب رد می كنند و تاكید دارند كه اول از همه سازگاری با اقلیم خشك و نیمه خشك ایران مورد توجه قرار گیرد و باید هر تصمیمی برای توسعه با محوریت همین مبحث باشد. در همین راستا از بارگذاری جدید در مناطق كم آب خودداری شود و حتی طرح های توسعه ای اجرا شده مورد بازنگری قرار گیرد. افزون بر این برخی اقتصاد آب را راهكار اساسی برای حل بحران آب مطرح می كنند. راهكاری كه علی مریدی، - كارشناس مدیریت منابع آب - تاكید زیادی روی آن دارد و می گوید: قیمت گذاری و وضع مالیات برای آب، نوعی ابزار كنترلی برای مصرف آن تولید می كند و به صورت قطع سبب كاهش مصرف آب و حفظ ذخایر آبی كشور می گردد. از جانب دیگر این روند سبب تولید درآمد برای دولت می گردد و دولت حتما باید این سرمایه كسب شده را برای بهبود راندمان آب خرج كند.
آب مجازی، راهكار مهم برای حل بحران آب
مهدی میرزایی - دیگر كارشناس مدیریت منابع آب - هم پذیرش ورشكستگی آبی (water bankruptcy) را مهمترین راهكار خروج از بحران كنونی می داند و تاكید می كند: باید بپذیریم كه در بن بست آبی قرار داریم و حتما این مورد مهم را با مردم در بین بگذاریم چون پذیرش ورشكستگی آبی، مهمترین كار در شرایط موجود است.
این كارشناس همینطور آب مجازی را راهكاری مهم برای حل بحران آب می داند و به ایسنا می گوید: خیلی از كشورهای دنیا همچون عربستان، اسرائیل، چین و ژاپن كه توان تولید برخی محصولات را ندارند با استفاده از همكاری با سایر كشورها به سمت تولید آن در یك سرزمین دیگر می روند و با این كار ضمن تامین محصول مورد نیاز، منابع آب خویش را هم مدیریت می كنند ازاین رو ما هم می توانیم با استفاده از همكاری با همسایه ها این موارد را مدیریت نماییم.
قوانین آب به ضمانت اجرایی نیاز دارند
متاسفانه ایران یكی از بزرگترین واردكنندگان آب مجازی دنیا است در حالیكه می توانست با كشورهای همسایه در این زمینه همكاری كند، به صورتی كه با احداث سد و تنظیم آب بتواند كاشت محصولات را در خارج از سرزمین ایران دنبال كند. متاسفانه فضایی برای گفت وگو در این زمینه ها وجود ندارد تا بتوانیم با كشورهای حاشیه خلیج فارس، عراق و افغانستان كنار بیاییم. افزون بر این، عدم ضمانت اجرایی قوانین حوزه آب یك مشكل بزرگ در حوزه آب است. اجرا نشدن قانون حفظ حریم رودخانه ها یا قطع آب مشتریان پرمصرف همچون قوانینی است كه به اجرا نمی رسد.
نماینده ها ثبات نظر ندارند
اینها نمونه هایی از راهكارهای كارشناسان برای حل بحران آب ایران است اما واضح است كه پیش از دستیابی به هر راهكار عینی و عملی، مقامات ارشد كشور نیاز به یكپارچگی در نظر و عمل دارند. موضوعی كه مورد انتقاد شدید معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست هم قرار گرفته است. مسعود تجریشی به عملكرد برخی نمایندگان ملت خرده گرفته است و به ایسنا می گوید: متاسفانه برخی نمایندگان در رای و تصمیم یكپارچگی ندارند. برای مثال تعداد قابل توجه ای از نمایندگان در مجلس حرف از كم آبی و لزوم حل بحران آب می زنند اما وقتی به شهر خود می روند برای ما نامه می فرستند كه باید سد ساخته یا آب رها شود.
به گزارش ام آی جی تی به نقل از ایسنا، «بحران آب» یا به عبارت دقیق تر «ورشكستگی آبی» كشورمان قابل انكار نیست و اساسا تنش های اجتماعی روی داده طی سال های اخیر، فرصت هر انكاری را از مسئولان می گیرد. با این وجود هنوز هیچ استراتژی روشنی برای حل بحران آب وجود ندارد و برخی مسئولان همچنان بر راه های رفته و خطاهای گذشته اصرار دارند و به عبارت ساده تر هنوز به ارزش و اهمیت آب در ایران واقف نشده اند.
با اینكه كشور در شرایط حاضر، با مشكلات مختلف اقتصادی و سیاسی و... دست و پنجه نرم می كند، اما بطور قطع محیط زیست اولویت كمتری از اینها ندارند و چه بسا كه ریشه برخی مشكلات اقتصادی امروز ناشی از بی توجهی به "آب" این كالای استراتژیك است و ناگفته پیداست كه تداوم بی توجهی به آب معضلات امنیتی جدی به همراه خواهد داشت. لازم است بخش های مختلف حاكمیت تصمیمی عاجل و در عین حال علمی برای حل بحران آب ایران بگیرند.
ایسنا- زینب رحیمی
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب